Laatste nieuws
Derk Runhaar
5 minuten leestijd
kwaliteit

Ambacht van huisarts gaat verloren

14 reacties

OPINIE

Toenemende complexiteit van eerste lijn holt huisartsenvak uit

De eerstelijnszorg wordt alsmaar complexer en een praktijk­houdend huisarts is steeds meer manager en steeds minder generalistisch geneesheer. Daardoor dreigt het huisartsenvak zijn aantrekkingskracht te verliezen, vindt waarnemend huisarts Derk Runhaar.

Meneer M. zit tegenover me in de spreekkamer. Hij is 78 jaar en heeft diabetes en COPD. Zijn dochter is meegekomen en vertelt dat hij de laatste tijd nergens meer plezier in heeft en steeds meer slaapt. Ik ben waarnemend huisarts in deze praktijk en ken meneer M. niet. Van tevoren heb ik daarom zijn dossier bekeken. Ik lees dat zijn bloedsuikers het laatste jaar steeds vaker ontregeld raken. De praktijkondersteuner DM2 hamert op therapietrouw. Zijn COPD was jaren stabiel, maar sinds hij weer begonnen is met roken nemen de exacerbaties toe en de longfunctie af. De praktijkondersteuner COPD schrijft: ‘Opnieuw belang stoppen met roken benadrukt, patiënt lijkt niet gemotiveerd.’ Onlangs is de praktijkondersteuner Ouderenzorg nog langs geweest in verband met gewichtsverlies. Het oriënterend lab en de MMSE waren goed. ‘Advies: bloedsuikers beter reguleren.’
Het grootste deel van het consult loopt via de dochter van meneer M. Ze maakt zich zorgen over hem, want ‘ik ken mijn vader zo helemaal niet’. Hij staart somber voor zich uit en maakt een wat verwaarloosde indruk. Omdat ik twee minuten nodig had voor het doornemen van het dossier en nog twee minuten nodig heb voor de verslaglegging, moet ik het gesprek na zes minuten al afronden. Als ik voorstel om die somberheid ‘eens wat verder in kaart te brengen bij iemand die zich daarin gespecialiseerd heeft’, mengt hij zich voor het eerst in het gesprek: ‘Nog een praktijkondersteuner?’ Ik knik. ‘Kan ik niet met mijn eigen huisarts hierover praten? Die praktijkondersteuners doen het allemaal erg goed hoor. Ze nemen uitgebreid de tijd voor me. En u ziet er ook best aardig uit. Maar mijn eigen huisarts kent me al jaren.’

‘Een bloeddrukje meten

was altijd hét moment

voor een praatje.’

Bloeddrukje meten
Ik kijk in de agenda van de praktijkhoudend huisarts. Hij heeft nog maar vijf dagdelen per week spreekuur. De overige tijd is volgeboekt met overleg en management. De dagdelen met spreekuur staan de komende twee weken al vol met dubbele consulten voor ingewikkelde problemen. Patiënten klaagden over de lange wachttijd voordat ze met een kleine vraag bij de huisarts kunnen komen. De praktijkhouder heeft daarom waarnemers zoals ik ingeschakeld. Wij moeten de bulk van het gewone spreekuur wegwerken. Maar we kennen de patiënten niet. Dus hebben we meer tijd nodig per patiënt, doen we meer onderzoek en verwijzen we sneller naar de tweede lijn.
De praktijkhouder vertelt me dat hij de eenvoudige problemen mist. ‘Een bloeddrukje meten was altijd hét moment voor een praatje. Essentieel voor de vertrouwensband en later heb je daar weer profijt van. Sinds een paar jaar heb ik geen tijd meer voor terloopse praatjes. Dat zorgt voor een verzakelijking van het contact met nieuwe patiënten. En meer eisend gedrag.’

Essentie verstikt
Als waarnemer doe ik voortdurend ideeën op voor een eigen praktijk in de toekomst. Maar steeds vaker kom ik op plekken waar praktijkhouders het werk boven het hoofd groeit. Waar de essentie van de huisartsgeneeskunde verstikt dreigt te worden door een alsmaar uitdijend takenpakket. Wil ik op die manier wel praktijkhouder worden? Ik was toch huisarts geworden om te zorgen voor mijn eigen groep patiënten? Toch niet om verstrikt te raken in alle belangen van ketenzorgorganisaties, huisartsenposten en verzekeraars? Ik was toch huisarts geworden om te overleggen mét patiënten in plaats van óver patiënten?
Meneer M. werd tussendoor gepland bij de praktijkhouder. Een eenmalig consult van een specialist ouderengeneeskunde bracht duidelijkheid over de diagnose depressie zonder onderliggende somatische oorzaak. De huisarts gaf prioriteit aan de behandeling hiervan en accepteerde een tijdelijke ontregeling van DM2 en COPD. Na drie maanden verbeterden behalve de stemming ook zijn bloedsuikers en lukte het meneer M. om opnieuw te stoppen met roken. Voor het eerst sinds lange tijd heeft hij samen met zijn dochter onlangs weer een concert bezocht.

Als het contact verdwijnt,

verdwijnt ook het vertrouwen

Managementdoctrine
Deze casus illustreert een aantal kenmerkende kostenverhogende mechanismen van huisartsenzorg die wordt georganiseerd volgens de managementdoctrine. Managers knippen het zorgproces op in deelprocessen en schakelen per deelproces de goedkoopste medewerker in. Om kwaliteit te handhaven worden strikte protocollen opgesteld en moeten de werkzaamheden worden gecontroleerd. Dat vergt extra management, dat kost extra geld, dat moet betaald worden door extra ‘efficiency’ in het primaire proces en zo ontstaat een vicieuze cirkel.
Premies van zorgverzekeraars hebben huisartsen verleid om mee te gaan in deze doctrine. Voor elk gesubstitueerd deelproces uit de tweede lijn kreeg de huisarts geld voor een praktijkondersteuner. De meest kwetsbare patiënten krijgen daardoor het meest versnipperde zorgaanbod van soms wel drie of vier verschillende praktijkondersteuners. Terwijl juist deze groep baat heeft bij de persoonlijke geïntegreerde continue zorg van de huisarts.
Dat is niet alleen vervelend voor de patiënt, maar werkt ook kostenverhogend. De huisarts mist de reguliere controles van kwetsbare patiënten en moet het doen met indirect contact via overleg met de praktijkondersteuner. Symptomen die buiten het expertisegebied van de praktijkondersteuner vallen kunnen hierdoor sneller gemist worden met vertraging in diagnostiek tot gevolg. Door extra managementtaken houdt de praktijkhouder minder tijd over voor direct patiëntencontact. Om toch aan de zorgvraag te kunnen voldoen heeft hij twee opties: sneller doorverwijzen naar de tweede lijn of inzet van waarnemend huisartsen. Beide opties verhogen de kosten. Want ook de inzet van waarnemers leidt uiteindelijk tot meer verwijzingen: we missen de vertrouwensband met de patiënt en kunnen daarom minder effectief geruststellen.
Als deze trend doorzet verdwijnt het voordeel van goedkope huisartsenzorg. We zijn zo goedkoop omdat patiënten ons vertrouwen. Als het vanzelfsprekende laagdrempelige contact met je eigen huisarts verdwijnt, dan verdwijnt ook het vertrouwen. Uiteindelijk wordt dan dure tweedelijnszorg gesubstitueerd door dure eerstelijnszorg.
Volgens mij moet de organisatorische complexiteit in de eerste lijn worden vermeden. Terug naar de situatie waarin de patiënt één generalistische dokter heeft die ondersteund wordt door één generalistische assistente of praktijkondersteuner. Belangrijk is dat de zorg per patiënt niet versnipperd raakt. Zorg die niet in dit format past, hoort niet bij de huisarts. Want als we onze grenzen niet bewaken, raken we ons vak kwijt.


Derk Runhaar, waarnemend huisarts

contact: mail@derkrunhaar.nl; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld


© Hollandse Hoogte
© Hollandse Hoogte
<b>Download dit artikel (PDF)</b>
dementie kwaliteit huisartsgeneeskunde opinie mantelzorg
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • H.J.R Niebuur

    huisarts,

    G.C.

    Trek geen conclusies uit casuïstiek.
    Uw werkgever is roomser dan de paus , van twee en één of hij houdt niet van spreekuur draaien of hij is controle freak.
    De overleg en vergadercultuur staat bol van wantrouwen.
    Als u een praktijk wilt zonder... complexiteit: wees welkom Mijn praktijkondersteuner is een assistente plus, die samen met 2 parttime assistentes de taken verdeelt.
    De POH-GGZ werkt zelfstandig en overlegt en rapporteert zo nodig tussendoor bij de koffie.
    Ik heb als 69 jarige ook een waarnemer voor 2 dagen in een praktijk van 2700+ patiënten, niet om te kunnen vergaderen en te managen (Ik weet niet eens wat daarmee bedoeld wordt) maar om twee dagen vrij te zijn.

    Wanhoop niet, het kan anders

  • Bert Maarleveld

    huisarts , Harderwijk

    Veel van wat collega Runhaar te berde brengt in zijn opiniestuk over het ambacht van huisarts is me uit het hart gegrepen. Vooral de zinsnede over het opknippen in deelprocessen van het zorgproces. Als praktijkhoudend huisarts moet je daardoor steeds... kijken waar er geld te halen valt. Doe je dat niet dan blijkt de praktijkvoering al snel onvoldoende rendabel. Zo ben je voor je het weet van dokter grutter geworden en dat heet dan ondernemerschap.
    Ontegenzeggelijk is het ook zo dat praktijkhouders steeds meer niet-patiëntgebonden taken te verwerken krijgen.

    Toch is enige zelfreflectie binnen de beroepsgroep geen overbodige luxe. De situatie dat een patiënt één generalistische dokter heeft is al een anachronisme. Waar vind je nog een praktijk waar de huisarts 5 dagen per week aanwezig is?
    En als dat zo is dan worden van de 168 uur van een week slechts 45 door die ene dokter afgedekt. De dagelijkse praktijk leert dat de fulltime werkende huisarts een uitstervend fenomeen is. Veelal zijn er in praktijken meerdere parttime werkende huisartsen aanwezig en vaak ook nog een huisarts in opleiding. Gelukkig is er binnen de beroepsgroep veel aandacht geweest voor goede verslaglegging in HIS’en. De continuïteit is dus wel aardig gewaarborgd, maar die ene generalistische dokter is dus fictie, een realiteit waar patiënt en dokter gezien de maatschappelijke ontwikkelingen mee te leven hebben.

  • Derk Runhaar

    waarnemend huisarts

    Ik vind het erg lastig om via een overleg met de praktijkondersteuners signalen op te pikken dat een patiënt depressief zou kunnen zijn. Zeker als de praktijkondersteuners hierover geen vermoedens hebben. Ook vind ik kritiek op de doorverwijzing wat ...kort door de bocht. Mogelijk had de praktijkhouder andere diagnosen in zijn DD waarbij een uitgebreid oordeel van een specialist op zijn plaats was of ontbrak het hem gewoon aan tijd om tot een zorgvuldige diagnose te komen. Verder hoop ik niet dat mijn artikel als een aanval op de praktijkondersteuner wordt gelezen. Zij kunnen veel betekenen in ondersteuning van de praktijk, maar alleen als dit niet leidt tot versnippering. Ik heb daarbij net zoveel kritiek op mijn eigen rol als waarnemer.

  • Jos Rensing

    huisarts, den Haag

    De reactie van collega Goudswaard overtuigt niet.


    Ten eerste: Hij meent dat de diagnose depressie met zekerheid met enkele simpele vragen te stellen is. Mijn inziens ontbreekt ieder evidence voor deze stelling.

    Ten tweede meent hij kennelijk dat e...en consult (10 minuten) en anders wel een dubbel consult (20 minuten) van de eigen huisarts de problematiek beter opgelost zou hebben. Ook voor deze stelling mis ik elke onderbouwing.

    Ten derde meent hij dat een verwijzing naar de tweede lijn een slechtere optie in casu was. De huisarts kan zijns inziens immers te allen tijde de diagnose depressie zelf wel stellen. Ook bij deze stelling mis ik iedere onderbouwing.

    Ten vierde luidt de stelling van Goudswaard :"Kwalitatief goede zorg, zowel inhoudelijk als organisatorisch, begint bij je zelf"

    Ik vind dat eigenlijk een hele vervelende stelling: het klinkt als : ik bepaal waar de lat ligt en als jij daar niet aan voldoet dat heb jij geen probleem maar ben jij een probleem.

  • Jos Rensing

    huisarts, den Haag

    De reactie van collega Goudswaard overtuigt niet.


    Ten eerste: Hij meent dat de diagnose depressie met zekerheid met enkele simpele vragen te stellen is. Mijn inziens ontbreekt ieder evidence voor deze stelling.

    Ten tweede meent hij kennelijk dat e...en consult (10 minuten) en anders wel een dubbel consult (20 minuten) van de eigen huisarts de problematiek beter opgelost zou hebben. Ook voor deze stelling mis ik elke onderbouwing.

    Ten derde meent hij dat een verwijzing naar de tweede lijn een slechtere optie in casu was. De huisarts kan zijns inziens immers te allen tijde de diagnose depressie zelf wel stellen. Ook bij deze stelling mis ik iedere onderbouwing.

    Ten vierde luidt de stelling van Goudswaard :"Kwalitatief goede zorg, zowel inhoudelijk als organisatorisch, begint bij je zelf"

    Ik vind dat eigenlijk een hele vervelende stelling: het klinkt als : ik bepaal waar de lat ligt en als jij daar niet aan voldoet dat heb jij geen probleem maar ben jij een probleem.

  • S.F.J. Melchers

    waarnemend-huisarts, AMSTERDAM Nederland

    Heldere verwording voor wat ik al jaren probeer te vertellen. Bravo!

  • Lex Goudswaard

    Huisarts, Houten

    Het voorbeeld van collega Runhaar overtuigt niet.
    Ten eerste. De huisarts/praktijkhouder ziet erop toe dat de praktijkondersteuner verder kijkt dan de neus lang is. Met een paar simpele vragen was dan de mogelijkheid van een depressie al boven water ...gekomen.
    Ten tweede. De dagelijkse(!) nabespreking van patienten die het minder goed doen was dan gevolgd door een dubbel(!) consult bij de eigen(!) huisarts.
    Ten derde. Dit had een verwijzing naar een specialist uitgespaard, want een huisart mag in staat worden geacht de diagnose depressie zelf te stellen.
    Ten vierde. Kwalitatief goede zorg, zowel inhoudelijk als organisatorisch, begint bij je zelf!

  • A.A.C.M. Maes

    huisarts, DIEREN Nederland

    Ik ben minder negatief wat behoud van het ambacht betreft. Alles wordt complexer, ook de zorg. En ik ben blij dat de huisarts nog (wel) grotendeels overzicht houdt over het wel/wee van de patiënt met een integrale en generalistische werkwijze en met ...een goede registratie. Wat mij met name stoort, is het gebrek aan eigen inbreng bij de eigen ondersteuning: 40 mln tekort op POH GGZ, dalend kader POH-s. Meekijkconsulten SO worden niet gefinancierd. Module POH management afgeknepen. Kosten praktijkassistentie tot voor kort maar voor 66% vergoed. En wie herinnert zich nog de afbraak van de ondersteuning in 2004 (D&O gelden), inclusief de bezuiniging daarbij? En dit alles in een context van oplopende werktijd, transitie van bekostiging van variabel -> vast, met budgettering, problemen met contracten met een Mededingingswet, en dat met triple vergrijzing. Het is juist het feit dat het vak zo leuk is, wat het tempo bij "het roer moet om" vertraagt. En wat betreft de kosten: de Nederlander betaalt voor 7x24 uur huisartsenzorg (zonder GEZ/ketenzorg) 150 euro per jaar. Wie het goedkoper kan, moet opstaan.

  • S. Jonges

    Huisarts, PATERSWOLDE Nederland

    Als huisarts leer je je patienten kennen door de tijd die "over" is tijdens een consult - per definitie dus een "makkelijk" consult met een laag complexe hulpvraag. In de huidige tijd moet deze laag complexe zorg geleverd worden door onze POH-ers, N...urse practitioners en andere hulptroepen in onze praktijk, waarbij wij afgerekend worden op harde indicatoren (is de bloeddruk wel op de juiste wijze vastgelegd? hebben we het stop roken advies wel gegeven?). Collega Runhaar heeft volkomen gelijk. Wij huisartsen raken ons contact en ons unique selling point - het kennen van onze patienten, met al hun (eigen) aardigheden, sociale omgeving en verloop in de tijd - kwijt als we op de huidige voet doorgaan.

    Onze zorg wordt dan een hele andere. Daar kunnen we (ook als maatschappij) voor kiezen. Het lijkt mij een heilloze weg. Laten we bijven opkomen voor de kwaliteiten van ons vak! Dat we daamee ook de zorg betaalbaar houden is mooi meegenomen.

  • A. Kramer

    psychiater, 'S-GRAVENHAGE Nederland

    Zeer herkenbaar. Hetzelfde gebeurt in de sociale psychiatrie. Ik behandel meer dan 200 patienten met complexe psychiatrische problematiek in een multidisciplinair team, naast alle bijkomende taken: BOPZ- en crisisdiensten, waarneming, werkbegeleiding... en andere besprekingen. Hoe vakkundig en toegewijd de overige teamleden ook zijn, als psychiater en hoofdbehandelaar mis ik het directe contact met het grootste deel van onze patienten en hun naastbetrokkenen. En zij missen het contact met mij. Collega Runhaar legt een terechte relatie tussen het verminderen van vertrouwen en stijgen van de zorgkosten.

  • C.A. de Vries

    Psychiater, Amsterdam Nederland

    Dit artikel is mij uit het hart gegrepen! Het illustreert heel goed het gevaar van versnippering van de zorg. En geeft heel goed aan dat de mens geen machine is die in onderdelen uit elkaar gehaald en behandeld kan worden. Het inschakelen van al die ...praktijk ondersteuners is leuk voor een gezond mens met één probleem, maar niet voor een complexe patiënt. Het illustreert ook heel goed, dan een los advies van weinig waarde is als er geen rekening wordt gehouden met en dus niet op maat is gemaakt voor de ontvanger!

  • F.C.C. Göbel

    ha, AALSMEER Nederland

  • M. de Jonge

    huisarts, DEVENTER Nederland

    Ook voor mij geldt: Dit artikel is mij uit het hart gegrepen.
    Ik mijn jaarverslag 2013 (!) schreef ik hierover onder 'Visie': De praktijk onderschrijft de toekomstvisie zoals door NHG en LHV geformuleerd:
    Huisartsenzorg is generalistische medische zo...rg, laagdrempelig toegankelijk voor alle mensen dichtbij huis. Huisartsenzorg is de sleutel tot een duurzame, doelmatige gezondheidszorg van hoge kwaliteit.
    De zorg heeft zijn basis in de karakteristieken zoals geformuleerd door Ian R McWhinney (te lang om in deze reactie op te nemen)...........
    De missie en visie zoals geformuleerd staan onder grote druk door de toenemende depersonalisering van de huisartsenzorg ten gevolge van, onder anderen, de (toename van het aantal) ketenzorg programma’s. Het recent gepubliceerde artikel van professor Marshall in Huisarts en Wetenschap (2014: pag 580-581) onderschrijft mijn eigen zorg op dit gebied. Ik voel mij al enkele jaren als de bedreigde zwaan (schilderij van Jan Asselijn, ±1650) die haar nest verdedigt tegen een hond en waarvan later een politieke duiding werd gegeven: staatsman Johan de Witt die zijn land verdedigt (maar niet won).

  • Jos Rensing

    huisarts, den Haag

    Ik selecteer drie zinnen uit het artikel van collega Runhaar:

    "Als deze trend doorzet verdwijnt het voordeel van goedkope huisartsenzorg. We zijn zo goedkoop omdat patiënten ons vertrouwen. Als het vanzelfsprekende laagdrempelige contact met je eige...n huisarts verdwijnt, dan verdwijnt ook het vertrouwen."

    Hetzelfde fenomeen kun je waarnemen wanneer een patiënt met complexe pathologie in de 2e/3e lijn verzeild raakt: meerdere specialisten die ieder hun eigen gewaardeerde diagnostiek en gewaardeerde behandeladviezen geven maar de som van het totaal is chaos.
    (En daarmee wil ik geen enkel pejoratief oordeel suggereren want wij hebben allemaal slechts het beste met die mens voor ons voor)

    Volgens mij is collega Runhaar toe aan een eigen praktijk, met eigen patiënten die hij zo goed en zo kwaad als in zijn macht ligt voor dergelijke chaos kan behoeden.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.