Laatste nieuws
ouderen

Apotheker moet eerstelijns zorgverlener worden

5 reacties

OPINIE

Apotheker en huisarts onder één dak voorkomt veel medicatiefouten

De apotheker is deskundig op farmacotherapeutisch gebied. Die vaardigheid is ondergesneeuwd door de nadruk op het afleverproces. Een pleidooi voor een actieve rol in de eerste lijn, naast de huisarts.

Nog steeds gaat er te veel fout in de farmacotherapeutische behandeling van patiënten. De behandeldoelen worden niet gehaald, het geneesmiddel wordt niet gebruikt zoals het bedoeld is en veroorzaakt regelmatig een ongewenst effect en soms zelfs schade die was te vermijden. Dit komt doordat de medicatie onvoldoende is afgestemd op de individuele patiënt, de behandeling niet wordt geëvalueerd en de patiënt te weinig wordt betrokken bij zijn behandeling.1-3 Apothekers zouden als ‘geneesmiddelendeskundige’ een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van dit probleem.

Procesbewaker
Van oudsher is de apotheker verantwoordelijk voor het leveren van een deugdelijk geneesmiddel. Op dit moment is de belangrijkste taak van openbaar apothekers het optimaliseren en bewaken van processen. Ze controleren recepten op afwijkende dosering, geneesmiddelen-interacties, contra-indicaties en dit steeds meer met laboratoriumwaarden. Deze veiligheidscontroles zijn gebaseerd op kenmerken van het voorgeschreven geneesmiddel en op eerdere verstrekte geneesmiddelen, en niet op medische gegevens of ervaringen en verwachtingen van de patiënt. Ondertussen neemt de economische druk op de apotheek toe. Door dalende prijzen, het preferentie-beleid, leveringsproblemen en een toenemende administratieve last komt de gewenste zorgverlening in de verdrukking. Voor een sluitende bedrijfsvoering is de openbaar apotheker steeds meer afhankelijk van de verkoop van zelfzorgproducten, hulpmiddelen, drogisterij-artikelen en cosmetica. Een neerwaartse spiraal dreigt waarin steeds minder tijd beschikbaar is voor echte farmaceutische zorgverlening.

Individuele zorg
Om de farmaceutische zorg werkelijk te verbeteren moet de focus niet liggen op het afleveringsproces maar op individuele farmacotherapeutische zorg: het kiezen van het beste geneesmiddel voor een
specifieke patiënt, met aandacht voor de effectiviteit van het middel voor deze patiënt en de haalbaarheid van het gebruik door deze patiënt.

Deze verbetering zou uitgevoerd moeten worden in de medicatiebeoordeling maar dat gebeurt op dit moment te weinig en inhoudelijk onvoldoende.4

Oorzaak is dat de juiste prikkels ontbreken. De financiële prikkel is ontoereikend gezien de tijd die aan medicatiebeoordelingen wordt besteed en de voldoening uit het werk is onvoldoende omdat er in de praktijk weinig wijzigt in de farmacotherapie van de patiënt. Daarnaast wordt de medicatiebeoordeling bemoeilijkt doordat de apotheker maar weinig informatie heeft over de medische voorgeschiedenis van de patiënt, over zijn klachten, zorgen en verwachtingen over de medicatie en doordat de samenwerking tussen huisarts en openbaar apotheker vaak oppervlakkig is. Gebrek aan vertrouwen en onbegrip van elkaars professie liggen hieraan ten grondslag.

Teamspeler
De huidige situatie kan worden doorbroken door de apotheker echt onderdeel te laten worden van het team van zorgverleners. Hun gezamenlijke doel wordt dan: optimaal inspelen op de zorgbehoefte van de individuele patiënt. Deze ‘apotheker-farmacotherapeut’ gaat net als andere zorgverleners spreekuur doen, komt fysiek in de huisartsenpraktijk te werken en coördineert binnen de huisartsenpraktijk het farmaceutische kwaliteitsbeleid. Daarmee wordt de zorgverlening voor de patiënt losgekoppeld van het ‘doosje’ en wordt deze apotheker verlost van de verantwoordelijkheid voor de logistieke processen in de apotheek. De apotheker krijgt de verantwoordelijkheid voor de farmaceutische patiëntenzorg in de huisartsenpraktijk.
De apotheker-farmacotherapeut wordt nu gefinancierd uit een innovatiepotje van Achmea. In de toekomst kan dit mogelijk worden betaald vanuit de kostenbesparing die hiermee wordt bereikt.

Voordelen
Deze nieuwe rol van de apotheker heeft veel voordelen:

• hij wordt uitsluitend betaald voor zorg en daarmee gestimuleerd tot het optimaliseren van de farmacotherapie voor patiënten van de huisartsenpraktijk;

• hij is uitsluitend bezig met klinisch-farmacotherapeutische zorg, waardoor de patiënt centraal komt te staan in plaats van het geneesmiddel;

• hij werkt nauw samen met de huisarts en andere zorgverleners, waardoor hij eenvoudig en laagdrempelig te benaderen is en de samenwerking veel makkelijker verloopt;

• hij leert de achtergrond en de zorgvraag van zijn patiënten kennen en kan samen met de huisarts de juiste keuze voor het geneesmiddel en het gebruik ervan bepalen en de effectiviteit, veiligheid en gebruik van de farmacotherapie monitoren;

• hij is onderdeel van de huisartsenpraktijk, waardoor hij toegang heeft tot medische gegevens, documenteert in het medisch dossier, betrokken is bij de communicatie rond de patiënt en gemakkelijker kan participeren in de farmaceutische zorg voor patiënten.

Wij verwachten dat de toevoeging van de apotheker-farmacotherapeut aan het eerstelijnszorgteam tot werkelijk effectievere en efficiëntere farmacotherapeutische zorg zal leiden. Bovendien kan dit een einde maken aan het huidige systeem van oplopende economische druk op de apotheek, waardoor verdere inhoudelijke ontwikkeling stagneert. Ten slotte zal het ook de arbeidsvreugde van de apotheker verbeteren: meer voldoening door zichtbaar betere farmaceutische zorg voor de patiënt, en het gevoel werkelijk deel uit te maken van het team rondom de patiënt.

Praktijktest
Of deze nieuwe positie van de apotheker effectievere en efficiëntere zorg gaat op-leveren, gaan we onderzoeken vanuit het UMC Utrecht met financiële ondersteuning van ZonMw en Achmea in tien huisartsenpraktijken van 6500 tot 10.000 patiënten. We vergelijken het aantal geneesmiddelgerelateerde ziekenhuis-opnames, medicatiefouten en klinische parameters met praktijken met de apotheker in de openbare apotheek. Naast het kwantitatief onderzoek naar de effectiviteit onderzoeken we ook wat de taken van deze nieuwe apotheker kunnen zijn en hoe deze innovatie is te implementeren. Eind 2016 verwachten we de resultaten van dit onderzoek te kunnen presenteren en aanbevelingen te kunnen doen voor toekomstige integratie van de
farmaceutische zorg in de eerste lijn.



dr. Anne Leendertse
apotheker, senior onderzoeker Julius Centrum, UMC Utrecht

prof. dr. Han de Gier
hoogleraar farmaceutische patiëntenzorg, Rijksuniversiteit Groningen

dr. Dorien Zwart
huisarts in gezondheidscentrum De Bilt

prof. dr. Niek de Wit
hoogleraar huisartsgeneeskunde, Julius Centrum, UMC Utrecht


contact: a.j.leendertse-3@umcutrecht.nl; cc: redactie@medischcontact.nl

Geen belangenverstrengeling gemeld



Voetnoten

1. Leendertse AJ, Egberts AC, Stoker LJ, van den Bemt PM. HARM Study Group. Frequency of and risk factors for preventable medication-related hospital admissions in the Netherlands. Arch Intern Med. 2008; 168: 1890-6.
2. Howard RL, Avery AJ, Howard PD, Partridge M. Investigation into the reasons for preventable drug related admissions to a medical admissions unit: observational study. Qual Saf Health Care 2003; 12: 280-5.
3. Howard R, Avery A, Bissell P. Causes of preventable drug-related hospital admissions: a qualitative study. Qual Saf Health Care 2008; 17: 109-16.
4. Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen, Nederlands Huisartsen Genootschap, Utrecht, 2012.


Lees ook

 

 

 

<b>Download dit artikel (PDF)</b>
ouderen
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • M. Termaat

    huisarts, GRONINGEN Nederland

    Twee kapiteins op 1 schip? Huisartsen en apothekers zijn gewend autonoom beslissingen te nemen. Die zijn niet altijd goed, dat is zeker. Natuurlijk heeft de 1 meer expertise op bepaalde gebieden dan een ander, maar als dat argument op gaat, komt er s...traks ook een geriater, chirurg, dermatoloog etc in de eerste lijn naast de huisarts om ons van goedbedoelde adviezen te bedienen. Volgens mij is de essentie dat de huisarts kapitein dient te zijn. Het is prima als apothekers aan ons laten blijken hoe hun expertise op dit gebied is zodat wij zonodig hun hulp kunnen inschakelen. Stimuleren en faciliteren om dat laagdrempeliger te kunnen doen zou ik erg toejuichen.
    Apothekers die ons bestoken met farmacologische overwegingen bij besluitvorming over het al dan niet voorschrijven van bepaalde medicatie (bijv, heeft u gedacht aan omeprazol bij de prednisolon kuur? of is een cholesterolremmer niet geindiceerd bij deze patient met DM?) geeft frustraties over en weer. Het is leerzaam en effectief om tijdens FTO's nu en dan te horen, maar kan niet de dagelijkse praktijk zijn. In mijn ervaring blijk ik tot verbazing van de apotheker 99% van de keren al over de vraag te hebben nagedacht en heb de bijwerkingen/nadelen afgewogen te hebben tegen de voordelen. Je vervolgens tegenover de apotheker te moeten verantwoorden over die keuze is een energieverspilling die we beter aan echte verbetering van de medicatiebewaking kunnen besteden.

  • W. van der Pol

    Ziekenhuiapotheker, Delft

    In weerwil van al die argumenten komt er geen doorbraak. Patiënten willin het niet op die manier ("wat kost dat allemaal wel niet .? Twee keer verdienen aan hetzelfde doosje ,"). Dit is geen cynisme hoor. Wel teleurstelling van mijn kant. Ik heb Anne... meermalen benaderd, maar totaal geen feedback. Begrijpelijk: haar belang lijkt mij primair academisch, onderzoek. op onderzoek, Terwijl het erg simpel is. Grotere artsen en apothekespraktijken van 10 of meer.. Het is een kwestie van schaal. Het duurt even, maar het komt er wel. Ik wil zeker farmacotherapeutisch komen helpen in zo'n praktijk Dat heb ik al gedaan in het ziekenhuis, zie mijn interview in het pharmaceutisch weekblad van mei 2014. Waar wachten we nog op? Carina Hilders is hoogleraar geworden op dit soort strategieën en heeft het juiste netwerk for change.

  • Rudi de Goede

    Huisarts , NIJMEGEN Nederland

    Een heldere en mijns inziens adequate analyse van de problemen die spelen bij apothekers en in de medicatiecontrole bij de huisarts. Vele uren gaan er zitten in projecten polyfarmacie in het land, maar om daarmee substantieel de farmacotherapeutische... zorg te verbeteren?
    Deze poging verdient bijval en geen cynische kritiek over apothekers die wanhopig zijn. We weten allemaal hoeveel schade door medicatiefouten er wordt veroorzaakt en de huisarts is niet alleen in staat om dit probleem te tackelen. De zorg wordt toenemend complexer en dat vereist soms een knieval naar samenwerking.

  • Bart Bruijn

    Huisarts, STREEFKERK Nederland

    Even als knuppel in het spreekwoordelijk hoenderhok.

    Bovenstaand zie ik als een pleidooi voor apotheekhoudend huisartsen, maar dan in kleinere praktijken. De meerwaarde van de apotheker zie ik niet. Zó ingewikkeld is het allemaal echt niet, tenzij s...pecialistisch. Maar dat komt zo weinig voor, dat ik niet zie wat een apotheker in mijn praktijk zou moeten doen.

    Een beroep, wanhopig zoekend naar een taak?

  • G K Mitrasing

    Vogelvrije Huisarts, Heerhugowaard Nederland

    Groot voordeel wordt bereikt als apotheker en huisarts hetzelfde medicatiecontrole systeem hebben. Dat geeft al gauw 50% minder medicatiefouten dan praktijken en apotheken die met 2 verschillende systemen moeten werken.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.