Vrije artsenkeuze? Duurdere polis!

ACHTER HET NIEUWS

De verandering in artikel 13 moet de zorg goedkoper maken, maar het is de vraag of dat gaat lukken. De bestaande selectiepolissen waren al weinig populair, de verwachting is dat dit met de nu voorgestelde polis niet anders zal zijn.

De fracties van de VVD, PvdA, D66, ChristenUnie en SGP zijn het vorige week eens geworden over het aanpassen van de zorgverzekeringswet. Artikel 13 wordt zo veranderd dat patiënten die gebruikmaken van niet-gecontracteerde zorg, geen wettelijk recht meer hebben op een vergoeding.

Per 1 januari 2016 kunnen patiënten kiezen uit drie typen polissen. Twee daarvan bestonden al: de restitutiepolis, die tegen een wat hogere premie volledige vrijheid biedt bij de artsenkeuze. En de goedkopere naturapolis, waarbij verzekerden terechtkunnen bij door de verzekeraar gecontracteerde artsen en ziekenhuizen. Kiezen ze voor een níet door hun zorgverzekeraar gecontracteerde zorgverlener, dan krijgen ze een vergoeding van de zorgverzekeraar, die de hoogte daarvan zelf mag bepalen. Daar komt nu een derde keuzemogelijkheid bij: een polis waarbij uitsluitend gecontracteerde zorg wordt vergoed. Met een daarbij behorende premie die nog lager is dan die van de naturapolis.

De eerstelijnszorg is uitgezonderd van de wijzigingen, maar krijgt er natuurlijk wel mee te maken bij het verwijzen van patiënten naar de tweede lijn. Er komt een overgangsrecht: als er sprake is van een aaneengesloten behandeling, maar de zorgverzekeraar de zorgaanbieder een jaar later niet contracteert, dan zal de vergoeding worden voortgezet. Om te voorkomen dat nieuwe zorgaanbieders worden uitgesloten, dat innovatie wordt geremd en dat diversiteit in het gedrang komt, is verder afgesproken dat de verzekeraars bij hun inkoopbeleid alle zorgaanbieders gelijke kansen bieden. De zorgverzekeraars zijn verplicht om jaarlijks vóór 1 april informatie te geven over de criteria die zij hanteren bij het inkopen van zorg. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) zal hierop toezien en ingrijpen als dat niet gebeurt. Na een periode van twee jaar wordt de wijziging van de zorgverzekeringswet geëvalueerd.

Tweedeling
De KNMG kan ermee leven dat in de naturapolis ‘de vrije artsenkeuze in zekere mate wordt ingeperkt’. Vanwege de voortdurend groeiende zorguitgaven is kostenbeheersing in de zorg een absolute noodzaak, aldus de artsenorganisatie. Minister Schippers van VWS wilde daarom aanvankelijk snijden in het basispakket. Dat stuitte op verzet van artsen- en patiëntenorganisaties. Inperking van de vrije artsenkeuze in de medisch-specialistische zorg, is dan te verkiezen boven beperken van het basispakket, vindt de KNMG.

Maar volgens critici staat met deze wijziging de vrije artsenkeuze op de helling en wordt, aldus GroenLinks-Kamerlid Linda Voortman ‘de macht van verzekeraars uitgebreid ten koste van de keuzevrijheid van premiebetalers’. Bovendien is er de vrees voor tweedeling: ‘Hoe armer je bent, hoe minder keuzevrijheid.’

Ook de KNMG wil daarom dat de vrije artsenkeuze via de restitutiepolis voor iedereen betaalbaar blijft. En dat zorg-verzekeraars hun inkoopbeleid inzichtelijk maken voor verzekerden, zodat ze weten waarvoor ze kiezen. Verzekerden blijken vaak onvoldoende op de hoogte te zijn van de inhoud van de verschillende polissen.

De artsenorganisatie is ook bezorgd ‘over het ontbreken van een gelijk speelveld tussen zorgaanbieder en zorgverzekeraars’. Daarom vindt ze dat de NZa strenger moet optreden tegen de aanmerkelijke marktmacht van de zorgverzekeraars. En dat zorgverzekeraars hun zorgplicht moeten invullen door ten minste drie zorgverleners te contracteren binnen redelijke reisafstand voor de patiënt.

Hinderpaal
Advocaat Gerard Spong uitte harde, juridische kritiek op de wetswijziging die hij onder meer als een inbreuk op het grondrecht van vrije artsenkeuze kwalificeerde. Burgers hebben recht op onder meer de vrije keuze van een advocaat en een dominee en artsen zouden daar nu bij worden achtergesteld. Hij wees verder op artikel 8 van de Rechten van de Mens: ‘De mens heeft recht op privacy en bescherming van de persoonlijke levenssfeer. De arts-patiëntrelatie is dusdanig intiem en vertrouwd dat een geselecteerde zorgverlener een inbreuk is op het verdrag.’

Wijziging van artikel 13 gaat volgens hem in tegen een bepaling van het Europees Hof uit 2003 waarin wordt gesteld dat de vergoeding voor zorg niet zo laag mag zijn dat het voor de patiënt een hinderpaal vormt om zorg af te nemen. Maar collega-jurist Joris Rijken merkte al eerder op dat dit ‘hinderpaalcriterium’ naar huidig recht niet eens bestaat. De Zorgverzekeringswet noemt het niet en ook de rechtspraak van het Europees Hof biedt er geen grond voor, aldus Rijken in het Tijdschrift voor Gezondheidsrecht (nr. 6, 2012).

Zinnige oordelen
Aan twee voorwaarden moet zijn voldaan wil de wetswijziging effect hebben. De eerste is dat zorgverzekeraars scherper gaan inkopen op kwaliteit en op prijs. In de Groene Amsterdammer van afgelopen week zegt een woordvoerder van Achmea dat de verzekeraar momenteel bij 20 procent van de medisch-specialistische zorg ‘zinnige oordelen’ kan vellen over de combinatie kwaliteit en doelmatigheid. Dat beeld wordt bevestigd door het rapport ‘Evaluatie zorgstelsel en risicoverevening’ door de Erasmus Universiteit (maart 2014). Eerste auteur van het rapport, Richard van Kleef, vindt afschaffing van artikel 13 verstandig: ‘Dit is de kant waar we naartoe moeten. We hebben de zorgverzekeraars de regierol gegeven en ze moeten krachtige instrumenten hebben om die te vervullen.’ Maar zorgverzekeraars sturen nu nog te weinig op kwaliteit. ‘Door gebrek aan transparantie kunnen ze dat niet goed, ze hebben niet de juiste informatie. Verzekeraars en ziekenhuizen moeten dat veel beter regelen: zorgverzekeraars moeten duidelijk maken welke informatie ze nodig hebben, en ziekenhuizen moeten weten wat ze dan precies moeten aanleveren. Het is aan het nieuwe Kwaliteitsinstituut om dat proces te faciliteren.’

Als op dat punt de komende jaren geen belangrijke stappen worden gezet, aldus zijn rapport, bestaat het risico ‘dat het zorgstelsel zich in toenemende mate uitsluitend richt op kostenreductie en niet op een goede kwaliteit-prijsverhouding’.

Tweede voorwaarde is dat een belangrijk deel van het publiek kiest voor de nieuwe polis. Ook dat staat te bezien, volgens Van Kleef: ‘De bestaande selectiepolissen waren al weinig populair, ik verwacht niet dat dit met de nu voorgestelde polis anders zal zijn. Er zal niet veel belangstelling voor zijn. Het grote publiek realiseert zich ook onvoldoende het belang van verzekeraars om goed te kunnen sturen. Verzekeraars hebben bij het publiek geen goede reputatie.’

Spelregels
Invoering is voor de KNMG nog geen gelopen race. Er zijn nog veel vragen, aldus een verklaring van de organisatie. ‘Uit hoeveel artsen moet iedere verzekerde minimaal kunnen kiezen? Verschilt dat per medisch specialisme, per aandoening of per regio? Kan het consulteren van een collega of een second opinion straks alleen nog bij een door de zorgverzekeraar gecontracteerde arts? In hoeverre wordt continuïteit van zorg voor chronische patiënten (psychiatrische patiënten, kankerpatiënten, kwetsbare ouderen, enz.) geborgd? Hoe uitgebreid moet de zorgverzekeraar verzekerden informeren over beperkingen van de vrije artsenkeuze? Hoe groot mag het prijsverschil tussen de natura- en restitutiepolis maximaal worden?’ Allemaal vragen waarover met het oog op kwetsbare groepen patiënten, nog ‘spelregels’ moeten worden afgesproken.

Henk Maassen en Joost Visser, Medisch Contact

Contact: h.maassen@medischcontact.nl

Het laatste nieuws over vrije artsenkeuze:

Bloggers over vrije artsenkeuze: