Wachtlijsten in internationaal perspectief

Gynaecoloog in Tanzania

Slechts anderhalf uur heb ik gesproken met Hemed Ally, maar het was een heel ernstig, indringend gesprek. Ik had hem nooit eerder ontmoet. Ik zou hem ook nooit meer ontmoeten, want vier weken later is hij gestorven. Herboren echter en iedereen, ook zijn moeder, kon er nu vrede mee hebben.

Nooit had ik een jongen van zeventien zo depressief gezien. Een gezicht waarin de tranen reeds lang waren opgedroogd en waarop de ernst van het leven en, beter nog, het leven na de dood was geschreven. Sinds een aantal jaren leed hij aan een ernstige hartziekte, waarschijnlijk het gevolg van acuut reuma. Het had even geduurd voordat de diagnose werd gesteld. Maar het regionale ziekenhuis verwees hem naar een cardioloog in Muhimbili Medical Centre, het universiteitsziekenhuis in Dar es Salaam. Hij had een open-hartoperatie nodig, maar dat kan niet in Tanzania. Hij zou naar India kunnen, maar dat kost in ieder geval 1.500.000 Tanzaniaanse shilling. Zijn vader was overleden, zijn moeder zeer begaan maar onvermogend.

Voetballen kon hij allang niet meer. Zelfs het kleine stukje lopen naar school was hem onmogelijk geworden door zijn kortademigheid. Wat was zijn verhaal?

Nadat hem eind 1999 was meegedeeld dat zijn probleem alleen in het buitenland kon worden opgelost, werd hij op de wachtlijst geplaatst van het ministerie van gezondheid, dat iedere drie maanden twintig hartpatiënten naar India stuurt. Er was hoop, maar die werd iedere drie maanden kleiner. Ally behoorde niet tot de gelukkigen. Steeds gingen er andere, belangrijkere patiënten voor. Zijn moeder gaf de hoop niet op, maar Ally had al lang het gevoel dat hij niet meetelde.

Negen maanden later zocht zijn moeder de minister op tijdens een zitting van het parlement. Ze wist toegang tot hem te verkrijgen. De minister herinnerde zich het geval en begreep niet, dat Ally nog niet weg was. Hij gaf de moeder een brief om de betreffende ambtenaar aan te zetten het transport te regelen. Er gebeurde niet veel. ‘Het geval Hemed Ally’ werd uitgezonden op de lokale televisie: een duidelijk signaal dat some animals kennelijk more equal zijn than others.

Toen ik in Morogoro op bezoek was bij goede vrienden, kwam ik via hen in contact met Ally’s moeder. Ze was ten einde raad en begon inmiddels ook de hoop op te geven. Zo kreeg ik ook met Ally te maken. Voor hem hoefde het niet meer, dit was geen leven, vaak had hij gedacht: ‘was ik maar dood’. Nooit zal ik ons gesprek vergeten. Nooit heb ik anderhalf uur gesproken zonder ook maar één enkele glimlach. Ik was er erg door aangedaan. Had hij ver weg in de bush geleefd, dan zou niemand hem hebben gezegd dat alleen een operatie nog uitkomst kon bieden. Nu, als een teken van ontwikkeling en vooruitgang, was hem dit perspectief wel geboden, maar kennelijk buiten de realiteit. In ieder geval buiten de realiteit van Ally. De boodschap was hem duidelijk: hij telde niet mee in deze wereld.

Ik zei hem dat ik in Dar es Salaam op het ministerie navraag zou doen en bracht hem naar huis. Ally zou mijn gedachten niet meer verlaten. Op het ministerie kreeg ik twee weken later de verantwoordelijke arts te spreken. Hij vertelde mij vrolijk, dat hij de dag tevoren met Ally naar de bank was gegaan om hem van geld te voorzien voor de reis. Dezelfde dag nog zou hij naar India vliegen. Hij vertelde dat ze op het ministerie zijn adres ‘waren kwijtgeraakt’ en dat ze dit via de bewuste TV-uitzending weer hadden opgespoord. Of dit de werkelijkheid was, deed aan mijn blijdschap van dat moment niets af. Ally was erkend als een mens met recht op behandeling. Ally zelf was opgetogen, hij telde toch mee! Zo ging hij herboren zijn noodlot tegemoet. Maar iedereen kon nu vrede hebben met Ally’s dood. Hij overleefde de open-hartoperatie in India niet. Ik zal Ally nooit vergeten.