Tropenarts in Tanzania - Tuchtrecht

Van de tuchtrechtuitspraken in MC, het redactionele commentaar daarbij en de bijna steeds daaropvolgende ingezonden brieven schrik ik me hier in Tanzania vaak rot. Ik stel me dan voor hoe vaak ik me in dit bushziekenhuis zou moeten verantwoorden voor faliekante missers en onzorgvuldigheden als hier de patiënten mondiger zouden zijn. Hoe zou ik mij en mijn collega’s en assistenten dan verdedigen?

Je eigen missers verdring je en die van je medewerkers zie je, als ze hun best hebben gedaan, door de vingers. Zo niet, dan krijgen ze eerst een waarschuwing ‘onder vier ogen’ en vervolgens een schriftelijke waarschuwing. Fouten en missers worden, als het goed is, voorzichtig ‘s morgens in de ochtendbijeenkomst ter sprake gebracht en eenmaal per de week wordt de stapel statuskaarten van de die week overleden patiënten doorgenomen.

Het ziekenhuis een civiel proces aandoen, kan hier in Tanzania geloof ik wel, want het schijnt in een naburig ziekenhuis eens een langdurig probleem te hebben gegeven. Er zou te onrechte een arm zijn afgezet. De afloop ken ik niet. Dergelijke processen verdwijnen vaak met de tijd of verdrinken in nat geworden en onvindbaar gemaakte dossiers. Het met Zweedse kerkelijke steun gerunde hospitaal zal - al schuld ontkennend - wel een of andere compensatie met de familie zijn overeengekomen om van de zaak af te zijn. Maar van een tuchtraad van de Tanganyika Medical Council heb ik nog nooit gehoord. Die bewaakt alleen de kwalificaties van buitenlandse artsen die hier willen komen helpen en eist ten minste drie jaar voorafgaande praktische ervaring, waarbij voor Nederlanders de co-assistentschappen niet meetellen. Als je ziet hoe moeilijk het is om hier ‘in de bush’ aan een Tanzaniaanse collega te komen, lijkt die eis wat overdreven.

Ik denk nu aan de uitspraak die betrekking had op een vrouw met heftige buikpijn, die binnen 24 uur overleed aan de gevolgen van een acute volvulus van bijna de hele darm.

Acute buiken zien we hier veel en de diagnose en de (operatieve) behandeling ervan vallen ook onder mijn (kindergeneeskundige) verantwoordelijkheid als ik dienst heb. Gelukkig zijn de narcose- en operatiefaciliteiten in dit middelgrote missieziekenhuis de laatste dertig jaar zo verbeterd dat je het besluit om de buik te openen niet meer tot het grootste risico voor de patiënt hoeft te rekenen tegenover ‘conservatief’ afwachten.

Vaak is ‘de zon al een paar maal ondergegaan’ voor patiënten hun heftige buikpijnen aan je presenteren. Soms halen ze het en soms niet. Het klinische beeld bij aankomst heeft vaak geen voorspellende waarde.

Een in een paar uur ontstane necrose van een kleine darmlis heb ik zelf staan ‘observeren’. Ik heb de zon er niet over laten ondergaan, maar had ik maar meteen geopereerd! Nu moest ik een resectie doen en een darmnaad leggen, waar ik niet goed in ben. Na het openen van de buik kon ik het necrotische lisje eerst niet eens vinden en toen ik al de andere mooi doorbloede darmlissen door mijn vingers liet glijden, hoopte ik nog dat mijn diagnose fout was en ik de buik zo zou kunnen sluiten.

Maar een volvulus van bijna de totale darm? Zou die arme vrouw die met heftige pijn maar met weinig objectieve verschijnselen in een Nederlands ziekenhuis werd binnengebracht en werd gezien door een jonge collega en een ervaren (?) gynaecoloog en naar huis werd gestuurd, bij mij in veiliger handen zijn geweest? Zou ik met mijn tropenervaring een chirurg hebben geroepen om geen minuut te verliezen? Zou ik het beginnende facies abdominalis hebben herkend en geen tijd verloren hebben laten gaan met verdere diagnostiek die in Nederland in overvloed aanwezig zou zijn geweest? Voorzichtig als ik ben, zou ik dat laatste waarschijnlijk hebben gedaan en zou ze dus waarschijnlijk onder mijn handen zijn overleden. Maar wellicht zou ik (ook?) geïrriteerd zijn geweest door haar gedrag of dat van haar begeleider en haar toen de pijn even zakte naar huis hebben laten gaan met het advies terug te komen als de toestand verslechterde.

Pas heb ik mijn Tanzaniaanse (niet-universitair opgeleide) collega - die recentelijk chirurgisch is bijgeschoold - een zacht verwijt gemaakt, toen hij vertelde uren te hebben geopereerd om de totale dunne darm te verwijderen. ‘Je had de buik net zo goed meteen kunnen sluiten en kunnen gaan slapen, dan hadden we minder diesel voor de generator gebruikt! ‘We zitten toch al zo krap!’

George P.A. Joosten