Pasgeborenen van asielzoekers overlijden veel vaker

Kinderen van asielzoekers in Ter Apel sterven vaker rondom de geboorte dan kinderen van Nederlandse moeders. Uit onderzoek van Anouk Verschuuren e.a. waarop zij is gepromoveerd blijkt een zevenmaal grotere kans op overlijden.

Bij het onderzoek waren 344 asielzoekende vrouwen en 2323 vrouwen uit Noord-Nederland betrokken. Er is gebruikgemaakt van de data van de verloskundigenpraktijk en het ziekenhuis die zorg dragen voor asielzoekers uit Ter Apel. Alle bevallingen tussen 2012 en 2016 zijn in het onderzoek meegenomen. De asielzoekers kwamen onder meer uit Syrië, Eritrea, het Midden-Oosten en andere Afrikaanse landen. Onder de asielzoekende vrouwen kwam een hoger percentage perinatale sterfte (3,2 versus 0,6%) voor, waaronder een hoger percentage intra-uteriene foetale sterfte (2,3 versus 0,2%). Zij hadden een langere zwangerschapsduur, de weeën werden minder vaak opgewekt, ze lagen wat langer in het ziekenhuis na de bevalling en ze kregen iets vaker opioïde pijnstillers. De baby’s waren bij geboorte ook lichter en kleiner.

Multivariate analyse toonde aan dat het verhoogde risico op perinatale sterfte bij asielzoekende vrouwen onafhankelijk was van pariteit, geboortegewicht en zwangerschapsduur bij de geboorte.

Niet één oorzaak

De kans op perinatale sterfte bij asielzoekers is niet terug te voeren op één bepaalde oorzaak, maar een combinatie van factoren. De ervaringen van vrouwen voor en tijdens het vluchten, de kwaliteit van zorg voor asielzoekers in Nederland en het Nederlands asielbeleid spelen daarbij een rol. Zwangere asielzoekers hebben in het algemeen een verhoogd risico op ongunstige zwangerschapsuitkomsten. Dat begint vaak al bij de vlucht, als een zwangere geen zorg krijgt. ‘Dan staat zij al 1-0 achter’, licht Verschuuren toe, die erop wijst dat de vrouwen dikwijls via andere landen naar Nederland komen, en tijdens die reis vaak te maken hebben met gebrekkige zorg, stress, slechte hygiënische omstandigheden en soms seksueel geweld.

In Nederland aangekomen, komt de prenatale zorg verlaat op gang. Andere factoren die dan meespelen zijn het missen van afspraken door vervoersproblemen, alarmsymptomen niet tijdig herkennen, niet weten met wie contact op te nemen en overplaatsing naar andere locaties tijdens de zwangerschap.

Helpen navigeren

Verschuuren stelt een aantal veranderingen voor die de zorg kunnen verbeteren. ‘Zorgverleners kunnen in de opleiding of nascholing worden bijgeschoold in cultuursensitief werken. Ook kunnen zij een tolk inschakelen. Dat gebeurt te vaak níét. Vaak gebeurt het vertalen van zorgverleners via een partner. Tolken via de partner vindt zorgpersoneel “wel zo makkelijk”. Maar uit onderzoek blijkt dat dit de communicatie tussen arts en patiënt juist niet ten goede komt.’

‘Al met al moeten we ze helpen om te navigeren door de Nederlandse zorg. Een tolk is een begin, maar niet alles. Veel vrouwen ervaren stress over de vraag of ze al dan niet mogen blijven, dat is vaak belangrijker dan de zwangerschap. Aandacht voor de mentale problemen zou helpen.’ Ook het aanbieden van groepszorg kan helpen, waarbij een verloskundige een groep vrouwen tegelijk in consult heeft – en de groep tegelijk elkaar steunt.

Speciale centra

Jaarlijks worden er ongeveer zeshonderd baby’s in azc’s geboren. Het onderzoek dat betrekking had op de 344 asielzoekende moeders in Ter Apel verscheen in 2020 al in BMC Pregnancy en Childbirth. Ditmaal heeft het meer media-aandacht gekregen, mogelijk vanwege de actuele crisissituatie in Ter Apel.

‘Misschien is de belangrijkste uitkomst wel dat wij – de Nederlandse overheid maar ook de zorg – de komst van asielzoekers als een “crisis” behandelen’, denkt Verschuuren. ‘Kortetermijnplanning helpt niet, het vergt een langetermijnvisie. Meer specifiek voor de zwangere asielzoekers zou het helpen wanneer zij gedurende de zwangerschap niet telkens hoeven te verhuizen tussen de verschillende asielzoekerscentra.’ Uit ander onderzoek kwam naar voren dat bijna 70 procent van de zwangere asielzoekers na aankomst is overgeplaatst.

Verschuuren stelt voor om zwangere vluchtelingen bij voorbaat al op te vangen in een aantal speciale centra, twee of drie, die in hun zorg zijn ingesteld op verloskunde. ‘Zo is er bij Ter Apel een topteam van verloskundigen die veel ervaring hebben met zwangerschapszorg voor asielzoekers. Bij asielzoekerscentra waar minder zwangeren per jaar verblijven hebben verloskundigen ook veel minder ervaring en expertise met deze groep.’ Wanneer je de zwangere asielzoekers opvangt op speciaal aangewezen plekken, hoeven zij dus niet te verhuizen, hebben ze vaste aanspreekpunten en minder kans op mentale stress.’

‘Maar’, voegt Verschuuren toe, ‘voor een dergelijke verandering hebben we de overheid hard nodig, de politiek.’

Proefschrift: Maternity care for refugees and asylum seekers in the Netherlands — the University of Groningen research portal (rug.nl)