Gezondheidsraad: ‘Neem fibromyalgie serieus’

Fibromyalgie is een belangrijk gezondheidsprobleem dat erkenning verdient. Tot die slotsom komt de Gezondheidsraad in een advies.

Patiënten met fibromyalgie hebben chronische pijnklachten die kunnen wisselen van locatie en intensiteit, en die gepaard kunnen gaan met branderigheid, tintelingen en/of gevoelloosheid. De pijn wordt verder gekenmerkt door hyperalgesie (een verhoogde gevoeligheid voor pijnlijke prikkels) en allodynie (voelen van pijn bij prikkels die gewoonlijk niet pijnlijk zijn). Andere symptomen zijn, aldus het advies, vermoeidheid, slaapproblemen, stijfheid, misselijkheid, diarree, duizeligheid en cognitieve en/of emotionele klachten zoals concentratie- en geheugenproblemen en stemmingsstoornissen. De klachten en ernst ervan kunnen verschillen tussen individuen, maar variëren ook per individu over de tijd.

Versterkte prikkeloverdracht

Volgens de Gezondheidsraad spelen verschillende biologische, psychologische en sociale factoren een rol bij het ontstaan en voortduren van de klachten. De dominante theorie is dat fibromyalgie het resultaat is van centrale sensitisatie, dat wil zeggen van versterkte prikkeloverdracht in het centrale zenuwstelsel waardoor pijnovergevoeligheid kan ontstaan. Maar ook andere mechanismen zijn wel als verklaring geopperd, zoals ontregelingen van de twee stresssystemen in het lichaam: de hypothalamus-hypofyse-bijnieras (HPA) en het autonome zenuwstelsel, (neuro-)inflammatie, auto-immuniteit en veranderingen in het microbioom van de darm. Het meeste ervan is echter theorie, benadrukt de raad.

Volgens de raad moeten artsen hun diagnose stellen op basis van de zogeheten ACR-2016-criteria (ACR staat voor: American College of Rheumatology) en de uitkomsten van een uitgebreide biopsychosociale analyse. Dat betekent dat ze letten op de mate van ‘wijdverspreide pijn’ en naar diverse andere symptomen, zoals de aanwezigheid en ernst van vermoeidheid, niet-verfrissende slaap en cognitieve symptomen in de week die voorafgaat aan het consult en op de aanwezigheid van hoofdpijn, pijn of krampen in de onderbuik en depressieve symptomen in de afgelopen zes maanden. Basis voor de biopsychosociale analyse zijn gesprekken met de patiënt, gecombineerd met lichamelijk en zo nodig aanvullend onderzoek.

Arbeidsvermogen

De raad erkent dat fibromyalgie het arbeidsvermogen negatief kan beïnvloeden. Niet alle verzekeringsartsen komen tot dat oordeel. Volgens de raad kan er, als er geen duidelijke lichamelijke of psychische oorzaak is vast te stellen, in sommige gevallen toch worden aangenomen dat iemand vanwege een consistent en logisch samenhangend geheel van stoornissen, beperkingen en handicaps (deels) niet (meer) kan werken.

Prospectief onderzoek van goede methodologische kwaliteit, voldoende omvang en met een lange follow-upduur is hard nodig om beter inzicht te krijgen in het beloop, in het ontstaan en het voortduren van fibromyalgie. Die kennis is er nu nog niet. Wat behandeling van de aandoening betreft is de raad dan ook nogal somber: momenteel is geen enkele interventie bewezen effectief voor alle patiënten. Voorlichting, educatie en een op de persoon afgestemd programma om beweging geleidelijk te bevorderen zijn opties waar behandelend artsen op terug kunnen vallen.