Portret: Frans Schalkwijk psychoanalyticus

‘Je moet die lange duur kunnen verdragen’, zegt Schalkwijk. ‘Als patiënt moet je niet te impulsief zijn. Je gaat de analyse in met de hoop dat het beter gaat. En soms duurt dat langer dan we willen. Mensen zijn ongeduldig. Als je een snelle behandeling wilt, moet je het niet doen.’

Het ‘Woody Allen’-achtige clichébeeld van de analyticus wil hij nuanceren. Toch zit ook Schalkwijk achter de sofa waar zijn patiënt op ligt, meestal met gesloten ogen – al houdt hij de klok in de gaten. ‘Als je achter iemand zit, heb je geen oogcontact. Je luistert beter: wat ontvouwt zich hier? Degene die op de bank ligt, kan zich beter uiten. Sommige echtparen hebben dat tijdens een autorit. Je kijkt elkaar niet aan, je kunt nergens naartoe en dan worden moeilijke zaken besproken.’

‘Het heilzame van langdurige analyse is’, stelt hij, ‘dat je de tijd neemt om de blik naar binnen te richten, zodat zich patronen ontvouwen waarvan je niet wist dat die speelden, maar die sterk de beleving en het gedrag beïnvloeden.’

‘Analyse is niet zoals een boek dat je van a tot z leest. Je behandelt telkens een ander deel. Symptomen verdwijnen redelijk snel. Daarna ga je naar de onderlaag. Dat willen mensen vaak niet, uit angst of schaamte.’ De patiënt geeft meestal aan dat het klaar is, maar bij blijvende stagnatie kaart Schalkwijk dat zelf aan. Sommige patiënten knappen spectaculair op door analyse. ‘Maar bij mensen met een ernstige persoonlijkheidsstoornis is het al waardevol dat zij flink minder last ondervinden. Vroeg aangeleerde patronen kunnen we niet meer veranderen; maar we zetten er tegenwoordig een gezonder bouwwerk naast.’