Overgevoelig

Hoe zat het ook alweer? Overgevoeligheid, atopie en allergie zijn begrippen die nogal eens door elkaar worden gebruikt. De Europese allergologen hebben heldere afspraken gemaakt over een afbakening van deze drie termen. Overgevoeligheid is een overkoepelend begrip, bij allergie moet sprake zijn van klinische reacties die met zekerheid of met grote waarschijnlijkheid worden veroorzaakt door immunologische mechanismen. De term ‘atopie’ staat voor een familiaire of individuele aanleg om specifiek IgE aan te maken als reactie op allergenen uit de omgeving, waarbij specifieke allergische reacties optreden. 

Artsen, zeker huisartsen, zien vaak patiënten met klachten die duiden op een allergie, overgevoeligheid of atopie. In de meeste gevallen gaat het om milde klachten, maar zoals bekend kunnen deze reacties ook een zeer ernstig, soms zelfs dodelijk verloop hebben.

In Allergie, een nieuw deeltje in de informatieve reeks Praktische Huisartsgeneeskunde, komen - aan de hand van goed gekozen casuïstiek - enige van de belangrijkste allergische en atopische aandoeningen aan bod. Daarbij blijft allergische astma overigens buiten beschouwing; dat werd in een eerdere aflevering uit de reeks al besproken. 

De auteurs, een huisarts en een internist-allergoloog, besteden in afzonderlijke hoofdstukken onder meer aandacht aan allergische rhinitis, allergische conjunctivitis, voedselallergie, geneesmiddelenallergie, urticaria en angio-oedeem. Ook insectenbeten krijgen een apart hoofdstuk. Daarin wordt nog maar eens duidelijk gemaakt dat het hier gaat om een lokale reactie. In tegenstelling tot inhalatieallergie, met ziektebeelden als pollinose, astma en constitutioneel eczeem, is een overgevoeligheidsreactie op insecten bovendien niet erfelijk bepaald. De reactie is ook niet IgE-gemedieerd. Zelfs bij extreme zwellingen bestaat er geen extra verhoogd risico op een algemene reactie in de toekomst.

Heel anders wordt het als er sprake is van (de in zeldzame gevallen dodelijke) anafylaxie, die zoals bekend niet uitsluitend het gevolg hoeft te zijn van een insectensteek (meestal wesp, bij of hommel ), maar haar oorzaak ook kan vinden in de consumptie van bepaalde voedselbestanddelen of het gebruik van bepaalde geneesmiddelen. De auteurs beschrijven uitvoerig hoe te handelen en hoe bij een goede afloop de oorzaak te determineren en welke preventieve maat-regelen herhaling kunnen voorkomen.

Een remedie is immunotherapie, waaraan de auteurs ook een hoofdstuk wijden. Deze therapie, ook wel hyposensibilisatie of allergievaccinatie genaamd, kan worden ingezet bij IgE-gemedieerde vormen van overgevoeligheid. De klinische respons is goed bij 70 tot 80 procent van de pollenpatiënten en bij ongeveer 50 tot 60 procent van de huisstofmijtpatiënten. Wat anafylaxie ten gevolge van insectengif betreft, hanteren allergologen in ons land als richtlijn dat bij een reactiegraad II of hoger - dus ‘minstens’: huidklachten, gegeneraliseerd oedeem alsmede misselijkheid, braken, licht in het hoofd, niet-uitstralend drukkend gevoel op de borst, buikpijn en diarree - immunotherapie absoluut geïndiceerd is bij volwassenen. Bij kinderen onder de 15 jaar worden hogere graden van ernst (III en IV) als criteria genomen, omdat bij hen de allergische reacties over het algemeen milder verlopen.

Allemaal kennis die is (op) te halen uit Allergie, een uitstekend en lezenswaardig boekje, dat zijn praktische bruikbaarheid zeker zal bewijzen.

M. Brueren en H. de Groot, Allergie, Elsevier Gezondheidszorg, ISBN 90 352 2775 1, 68 blz., 22 euro.