Mevrouw A is bezeten

In mijn tijd als consultatiebureauarts kreeg ik te maken met het Turkse gezin A. Mevrouw is twee jaar in Nederland als haar vijfde dochtertje Arzu geboren wordt. Omdat de baby voortdurend huilt, ontfermt een Nederlandse buurvrouw zich over de pasgeborene. Als de buurvrouw met vakantie wil, schakelt ze de wijkverpleegkundige in. Op het consultatiebureau vertelt mevrouw A. aan de tolk dat ze bezeten is door Al, de geest van een lelijk oud wijf, die vrouwen ertoe brengt haar kinderen te doden. Ze heeft al drie kinderen verloren! Omdat de buurvrouw goed met kinderen om kan gaan, heeft ze, door Arzu te “verwaarlozen” haar ertoe gebracht voor Arzu te zorgen. Er wordt afgesproken dat de wijkverpleegkundige met een vrijwilliger mevrouw A. zal ondersteunen. Dat gaat goed. Arzu groeit op tot een leuke baby en mevrouw A. neemt de verzorging weer in handen. Als Arzu zes maand is, geven de zusjes haar een potlood dat natuurlijk in haar mond gaat.

Als moeder binnenkomt, slaat de deur tegen het potlood, dat het gehemelte van Arzu beschadigt. Gelukkig valt het mee.

Mevrouw A. wordt opnieuw zwanger, dit keer is het een jongen, meent ze. Inderdaad wordt een zoon Abdul geboren. De verzorging gaat mevrouw aanvankelijk goed af. Als Abdul gaat lopen, trekt hij aan een tafelkleed en krijgt de samowar met heet water over zich heen met als gevolg tweedegraads brandwonden van zijn schouder.

Mevrouw A. is opgetogen als haar oudste dochters naar Nederland zullen komen. Haar man zal ze in Istanbul ophalen. De meisjes komen echter nooit aan; ze zijn omgekomen bij een verkeersongeluk. Meneer A. keert in paniek naar Nederland terug en kan zijn vrouw niet vertellen wat er gebeurd is. Tot op de dag van vandaag zegt ze: “Ik weet niet wat er gebeurd is, maar in dit leven zal ik de meisjes niet terugzien. God heeft het gewild”.

Waarom wordt mevrouw A. door ongeluk achtervolgd? Sommigen zullen wellicht een relatie leggen tussen kindersterfte en sociaal economische status. Een psychodynamisch georiënteerde hulpverlener zou kunnen stellen dat er ten aanzien van Arzu en Abdul sprake is van onbewuste agressie jegens haar kinderen. Een arts zou opgemerkt hebben dat mevrouw A. licht verstandelijk gehandicapt is en daardoor haar kinderen niet goed kan beschermen in de complexe wereld waarin ze nu woont. Zelf noemt ze het “Al”. Hiermee reikt ze mij een werkhypothese aan, waardoor het probleem bespreekbaar wordt.

Martha van Endt-Meijling, voormalig jeugdarts.