Dokteren in Palestina en Israël: altijd één ok voor schotwonden

In dit ziekenhuis in Ramallah was ik vrijwilliger op de afdeling General Surgery. Ramallah fungeert als de administratieve hoofdstad, het Den Haag van Palestina als het ware.

Hoewel de Westelijke-Jordaanoever zo’n 400 km lang is, kent ­vrijwel iedereen in het ziekenhuis in elke stad wel iemand. Wanneer er ergens iets gebeurt, wordt dit direct opgemerkt in andere steden en bidden mensen voor de veiligheid van vrienden en familie daar. Zelfs als je niemand persoonlijk kent, leef je mee alsof het je familie is. Het gevoel van saamhorigheid zit diepgeworteld in Palestina. Wanneer er iets in een Palestijnse stad gebeurt, treuren de andere steden mee.

Je leeft mee alsof het je familie is

Ramallah

Ik denk aan hoe het ziekenhuis in Ramallah zich op dit moment voorbereidt op eventuele patiënten uit Jenin. Het Palestine Medical Complex is het grootste door de overheid beheerde ziekenhuis op de Westelijke Jordaanoever, waar andere ziekenhuizen patiënten naartoe verwijzen. De vraag naar zorg is enorm; patiënten liggen overal waar je kijkt. Het gebouw is echter veel te klein. Met slechts vier operatiekamers voor alle afdelingen wordt er dagelijks, ook in het weekend, een electief programma gedraaid. Daarnaast moet er altijd een operatiekamer beschikbaar zijn voor patiënten met schotwonden, op ieder moment van de dag. Niet alleen voor spoedgevallen, maar specifiek voor schotwonden. Dat is de realiteit die aan mij werd gepresenteerd. Op deze manier voel je het conflict direct.

Waheeb, een operatieassistent, vertelt mij over de codes die worden gebruikt om patiënten op te nemen: HBP of HBS. HBP staat voor ‘hit by person’ en HBS staat voor ‘hit by soldier’. Hij grapt dat er nog een derde code is: HBW, oftewel ‘hit by wife’. Deze grap weerspiegelt de overlevingsmentaliteit waarmee de Palestijnen proberen om te gaan met de situatie.

‘Schouders eronder’

Met slechts vier operatiekamers, beperkte ambulances en minimale faciliteiten wacht het ziekenhuis in Ramallah een grote uitdaging na de gebeurtenissen op de West Bank. Een uitdaging waar het personeel in Ramallah iedere keer bewonderingswaardig mee omgaat. Het ziekenhuis kan in no time opschalen, wat ook van pas kwam tijdens de covid-19-pandemie. Bedden worden overal vandaan gehaald om zoveel mogelijk mensen te kunnen helpen. Het improvisatievermogen, de kennis, de handigheid en vastberadenheid in het ziekenhuis zijn indrukwekkend. ‘Schouders eronder en we doen het met elkaar, voor elkaar’, is de instelling.

In het geval van onrust in bijvoorbeeld Jenin is deze paraatheid misschien niet eens nodig. Deels doordat er een ziekenhuis dichterbij is, namelijk in Nablus, en deels omdat niet alle ambulances patiënten mogen ophalen. Dit heeft niets te maken met onwil van de ambulancediensten, maar met restricties van het Israëlische leger. Hetzelfde geldt voor Hebron, een stad ten zuiden van Bethlehem. Niet-Israëlische ambulances mogen de stad niet in zonder een vergunning, die drie dagen van tevoren aangevraagd moet worden. In geval van spoed sta je dus machteloos. De wil om te helpen is er, maar de mogelijkheid hiertoe ontbreekt.

De wil om te helpen is er, maar de mogelijkheid ontbreekt

Jeruzalem

Zestien kilometer ten zuiden van Ramallah ligt Jeruzalem, met het Hadassah Hebrew University Medical Center locatie Ein Kerem. Ook daar heb ik vrijwilligerswerk gedaan, maar dan op de afdeling Neurochirurgie. Twee ziekenhuizen, dicht bij elkaar, maar volledig verschillend. Een immens gebouw, schoon, prachtig en goed georganiseerd. Om eerlijk te zijn was ik nerveus hoe ik mij daar zou voelen na mijn tijd in Palestina. Wat als daar ook patiënten van het conflict liggen, maar dan juist van de Israëlische kant? Hoe reageren de artsen hierop? En hoe zou ik daarop reageren? Dit waren enkele vragen die door mijn hoofd spookten. Ik wist niet goed wat ik kon verwachten. Ik had veel zin in het werk op de afdeling Neurochirurgie, dus richtte mij daar vooral op.

Na een maand gebeurt het: er komt een Israëlische patiënt binnen als gevolg van het conflict en ook hier is de stemming somber. Waar ik denk ik onbewust voor vreesde gebeurde niet. Mensen zijn niet direct boos op ‘de andere partij’, maar rouwen om de gebeurtenis in het algemeen. De artsen en verpleegkundigen treuren om het conflict in zijn totaliteit. En zo kom ik erachter dat de mensen in de ziekenhuizen helemaal niet zo veel van elkaar verschillen.

Spanning

Ik woonde in het centrum van Jeruzalem. Een prachtige stad waar het christendom, het jodendom en de islam samenkomen. Het is waar, de stad is prachtig met een interessante en rijke cultuur, maar als ik Jeruzalem met één woord zou moeten omschrijven zou het ‘gespannen’ zijn. De spanning is voelbaar in de hele stad, overal lopen jonge soldaten met semiautomatische wapens en je merkt dat de stemming plots kan omslaan. Dit gebeurt dan ook regelmatig, soms zonder een voor mij duidelijke aanleiding. Het is een stad waar je moeilijk tot rust kunt komen en waar iedereen je aanraadt na een aantal dagen even weg te gaan. Hadassah Ein Kerem is dan ook een toevluchtsoord in de drukte.

7 oktober

Sinds 7 oktober ben ik dagelijks in de war. Al het geweld, de ontvoeringen van Israëlische burgers, de eindeloze bombardementen op onder andere scholen en ziekenhuizen in Gaza, alles vind ik verschrikkelijk. Van collega’s in Ramallah krijg ik dagelijks updates van vermoorde familieleden of verdwenen verpleegkundigen. Van collega’s uit Jeruzalem hoor ik hoe ze het werk van drie artsen moeten doen nu andere collega’s zijn opgeroepen door de IDF (Israel Defence Forces). In de ziekenhuizen in Gaza stapelen de mensen zich letterlijk op. Patiënten worden zonder verdoving, zonder een bed, op de gang van het ziekenhuis geopereerd. Volgens Unicef is er een tekort aan artsen, verpleegkundigen, medicatie, apparatuur, bedden, dekens en dus aan ruimte. Daarnaast is de gehele samenleving in Israël volledig veranderd en aangepast aan alle mensen die zijn opgeroepen door de IDF. Artsen en verpleegkundigen in Israël verblijven soms bijna een week non-stop in het ziekenhuis om het werk te kunnen blijven doen. Soms met de hoop dat je zus, broer, nicht of neef nog leeft en in goede conditie is, ergens in Gaza als gegijzelde.

Het gevolg in de rest van de wereld, de polarisatie, vind ik ook verschrikkelijk. Mensen staan lijnrecht tegenover elkaar. Het is een van de meest langdurige en complexe conflicten die er bestaat in de wereld. Bij beide kanten is er zoveel pijn en leeft intergenerationeel trauma dat iedere keer wordt doorgegeven. Het is niet alleen voelbaar in het Midden-Oosten, maar in de hele wereld en ook in Nederland. Er is meer moslimhaat ontstaan en er zijn ook meer antisemitische uitingen. Beide zijn verschrikkelijk en beide staan ook zeker niet gelijk aan haat tegen Hamas of haat tegen de IDF. Ik hoop dat mensen die zaken los van elkaar gaan zien; het ligt nu eenmaal een stuk genuanceerder.

Vrijheid

Voor velen heeft een pushmelding van de NOS weinig impact. Ze denken wellicht: tja, zo gaat het daar nu eenmaal, en gaan verder met de dag. Dat is begrijpelijk, het is lastig om er echt een voorstelling van te maken. Maar voor degenen die uit deze situatie komen, of uit vergelijkbare situaties, heeft zo’n melding wel veel impact. Persoonlijke herinneringen komen naar boven, gevoelens van spanning laaien op en het voelt weer even alsof je terug bent. Waar je positie in een conflict ook mag zijn, het is verschrikkelijk dat ambulances niet naar bepaalde locaties kunnen komen. Gezondheidszorg zou moeten doorgaan, juist in een conflict­gebied.

Ik waardeer als vrije Nederlander mijn vrijheid meer dan ooit en ik hoop dat meer mensen dat gaan doen. Ik kan u vertellen: vrijheid is van levensbelang. 

auteur

Judith van Grafhorst, anios neurochirurgie, LUMC, Leiden

contact

judithvangrafhorst@home.nl

cc: redactie@medischcontact.nl

Luister ook:

dossier

Oorlog Israël - Hamas

Het laatste nieuws over de oorlog tussen Israël en Hamas.