Veilig leren en werken in een just culture

Je hoort ‘m steeds vaker: de term just culture. Volgens kenners is de just culture een voorwaarde om optimaal te kunnen leren en werken in een hoog-risico-omgeving. Maar wat is het nu eigenlijk en belangrijker: hoe breng je het tot stand? Prof. dr. Jaap Hamming, voorzitter van het project Patiëntveiligheid van CanBetter, onderdeel van het project Modernisering Medische Vervolgopleidingen, vertelt.

‘De just culture is onderdeel van een veiligheidscultuur die het leerklimaat in een instelling bevordert. Uitgangspunt is dat zorgverleners onderling en met bestuurders open en eerlijk met elkaar spreken. Vertrouwen in en leiderschap van de professional zijn de belangrijkste bouwstenen.

Teamplayer

De zorg is vrijwel altijd georganiseerd in teams, waar artsen deel van uitmaken. Dat vraagt teamplayervaardigheden en leiderschapscapaciteiten. Artsen worden vooral opgeleid om specifieke medische problemen op te lossen, maar in toe-nemende mate komt de focus ook te liggen op het organiseren van de context om de patiënt heen. Bijvoorbeeld het goed laten functioneren van teams, waarin zorgprocessen worden geëvalueerd en waarin het gewoon is om zaken die goed gaan en zaken die beter kunnen structureel met elkaar te bespreken. In een just culture gebeurt dat op een open manier. De teamleden leren met en van elkaar, zonder vingerwijzen en met respect voor en vertrouwen in de professionaliteit van elk teamlid.

Sommige vakgroepen kennen van oudsher een just culture, maar in de meeste vakgroepen en ziekenhuizen is hierin nog veel te winnen. Dat betekent niet dat daar alles op de schop moet; een cultuur moet groeien. Dat doe je in kleine stappen. Door op kleine schaal processen anders te organiseren, dichter bij de professionals zelf, komt er een beweging op gang die veranderingen mogelijk maakt. Op het congres ‘Patiëntveiligheid’ van CanBetter, op 7 oktober 2015, laten we daar verscheidene praktische voorbeelden van zien.

Haalbare kaart

Idealiter zou elk team de werkdag samen starten, onder meer met het doorspreken van onderwerpen als: wat gaan we vandaag doen, wie doet wat, zijn er zaken waar we rekening mee moeten houden? Helaas zijn ziekenhuizen zo niet georganiseerd; verpleegkundigen en artsen starten niet op hetzelfde moment. Met de deelnemers van het congres willen we graag bediscussiëren welke processen anders kunnen, wat dat oplevert en hoe we daar een haalbare zaak van kunnen maken.

Zelf ben ik ervan overtuigd dat de just culture niet alleen positieve gevolgen heeft voor patiëntveiligheid, maar ook voor de opleiding en de kwaliteit van zorg. Een goed opleidings-klimaat is immers alleen mogelijk als er sprake is van een goed werkklimaat, dat weer onlosmakelijk is verbonden met een goed veiligheidsklimaat.’