Moet van de toetsingscommissie? - Bert Keizer
4 reacties
Euthanasie blijft buitengewoon medisch handelen; dat blijkt ook uit de gevoelens die het oproept bij de arts, waarbij ik de beleving van de omstanders even buiten beschouwing laat. Rond euthanasie zijn artsen moedig, trots, bang en niet zelden enigszins verrukt, over wat ze in diepe ernst beschrijven als ‘een heel mooie ervaring’. Dat hoor je niet vaak na een darmresectie.
Het is een angstwekkend gebeuren, omdat het om de dood gaat – een notoir onomkeerbare ontwikkeling die niemand graag in gang zet. Die angst leidt tot een nauwgezetheid die veel verder gaat dan de wet eist. Onlangs hield Willie Swildens (coördinerend voorzitter van de Regionale toetsingscommissies euthanasie) een voordracht over buitenwettelijke eisen die wij soms stellen aan patiënten om ons in te dekken tegenover de toetsingscommissie. Ik geloof dat er achter deze zenuwachtige precisie meer doodsangst zit dan angst voor de toetsingscommissie, maar hoe dat ook zij, we eisen soms veel meer dan nodig is en doen onze patiënten daar geen goed mee.
Swildens noemde zes punten waarop we nogal eens te ijverig zijn: de schriftelijke wilsverklaring; familieruzies; toch nog een behandeling ondergaan; duurzaamheid van het verzoek; ‘toestemming’ van de SCEN-arts en door psychiater onderschreven wilsbekwaamheid. Als de patiënt het kan zeggen en dit ook wordt geboekstaafd dan is er geen wilsverklaring nodig. De wilsverklaring is niet zinloos, want hij kan soms in de plaats treden van het mondelinge verzoek. Over dit ‘soms’ bestaat heftige discussie. De KNMG en de toetsingscommissies verschillen hier van mening. De wet is op dit punt tegenstrijdig geformuleerd. Maar het is in ieder geval onnodig om een aanspreekbare patiënt tien minuten voor overlijden onder moeizame omstandigheden toch nog even een handtekening te ontfutselen.
Verder staat nergens in de wet dat je alleen in volledige harmonie met je naasten het graf in mag. Het is niet aan ons om een verzoeningsopdracht te geven aan de vrouw die haar dochter niet wil zien. Ook duurzaamheid is geen voorwaarde als je de term als tijdsaanduiding ziet. Iemand kan in drie dagen tot een weloverwogen besluit komen en dat is iets heel anders.
Een ander belangrijk misverstand is dat de SCEN-arts het goed moet vinden. Nou moet je wel flink zijn om bij een negatief SCEN-advies de zaak toch door te zetten, maar een negatief SCEN-advies is geen verbod en dat wij shoppend op zoek gaan naar een meegaande SCEN-arts is derhalve niet nodig. Als de SCEN-arts de zaak kon uitmaken, dan konden we immers de toetsingscommissies wel opheffen.
De vraag over wilsbekwaamheid leidt ook nogal eens tot onnodige manoeuvres die de patiënt belasten. Ik heb een keer meegemaakt dat een SCEN-arts een psychiater nodig achtte omdat mevrouw enkele jaren eerder antidepressiva had geslikt. De boodschap van Swildens is duidelijk: wees zorgvuldig, maar niet bangelijk, kijk nou goed naar wat er in de wet staat (en lees de jaarverslagen van de toetsingscommissies).
Bert Keizer is specialist ouderengeneeskunde
Zie ook dossier Levenseinde
<b>Download deze column als PDF</b>
J.W. van der Veer
semi-arts, UTRECHT
Het lijkt me evident dat individuele artsen meer zekerheid willen dan wettelijk noodzakelijk is, of simpelweg aanvullende eisen stellen op de eisen die de wet stelt.
Wat ik echter mis is het verschil tussen juridisch, ethisch en emotionele afweging. ...Het zijn uiteindelijk wel onze handen die het werk moeten doen. En als ik ethisch niet achter een willekeurige keuze kan staan omdat ik persoonlijk de basis te smal of te wankel vind of er emotioneel zelf niet aan toe ben, dan kan daar in overleg met een patiënt een andere uitkomst uit volgen: aanvullende eisen, niet tot uitvoer overgaan of zo nodig doorverwijzen.
Variatie zien we ook op velerlei andere gebieden die minder ingrijpend zijn. Variatie an sich is mijns inziens geen probleem. De vraag is waardoor wordt deze variatie veroorzaakt. Denken artsen abusievelijk dat hun handelen in lijn is met de wettelijke eisen, wat het artikel suggereert? Is het een kwestie van meer zekerheid krijgen al dan niet om een sterker zaak te verkopen aan de toetsingscommissie? Hebben ze eigen aanvullende eisen omdat hun normatieve kader smaller is dan het juridische kader? Is het tijdrekken om emotioneel er zelf aan toe te komen? Benaderen we levenseinde-situaties hetzelfde als medische beslissingen, waar we bij voorkeur ook eerst iedereen met de neus in dezelfde richting hebben staan? ...?
H.L. Hoekstra
Huisarts np, scenarts, APPELSCHA
Goed om de uitleg van Swildens nog in je column onder de aandacht te brengen. Dank. Ik lees graag je stukjes.
M.Ch. Doorakkers
psychiater scen arts, VENRAY
De spijker op zijn kop, we hebben in Nederland gelukkig een heldere euthanasie wetgeving en een goed functionerende KNMG scen organisatie.
W. van der Pol
ziekenhuisfarmacie en counselor , Sint Maarten
In euthanasie en zorg rond het levenseinde komen vele bekwaamheden van de arts samen. Ook zijn bepaalde eigenschappen nodig, die door de arts herkend (en bij ontbreken ervan) ook erkend dienen te worden. De toetsing achteraf is goed, maar ook goed is... een toetsing vooraf van die bekwaamheden en eigenschappen. Misschien bestaat die toetsing vooraf al wel in de vorm van een learning methodiek, dat weet ik niet. Maar learning lijkt me wel geschikt. Het neemt zeker een bepaald soort angst weg, zoals gebrek aan zelfkennis. En nog iets: die bangelijkheid is niet alleen bij al te zorgvuldige artsen aanwezig. Wat dachten we van de Maatschappij ?